ΓΝΩΡΙΣΤΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ
Δείτε το Δήμο Αρχανών, Αστερουσίων μέσα από την Ιστορία και τον Πολιτισμό του. Περιηγηθείτε στα όμορφα παραδοσιακά χωριά του και ανακαλύψτε μοναδικά τοπία, αυθεντικούς ανθρώπους και Γνήσια Κρητική Φιλοξενία
Μοναστήρια
Η Μονή του Αγίου Γεωργίου του Απανωσήφη ή Επανωσήφη είναι από τις πιο πολυπληθείς ανδρικές μονές στην Κρήτη και ένα από τα πιο φημισμένα μοναστήρια στο νησί.
Η Μονή χρονολογείται από το τέλος της Ενετοκρατίας κι αμέσως απέκτησε μεγάλη φήμη, με αποτέλεσμα τα επόμενα χρόνια να γίνει ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα της Κρήτης.
Ιδρύθηκε γύρω στα 1600 από το μοναχό Παΐσιο, ο οποίος ξεκίνησε από τη Μονή Αγ. Αντωνίου Απεζανών για να πάει στη Μονή Αγκαράθου. Διανυκτέρευσε όμως στα κτήματα του ενετού Λαγγουβάρδου κοντά στο Κακό Χωριό (το σημερινό Μεταξοχώρι) και όταν στον ύπνο του είδε τον Άγιο Γεώργιο, έκτισε εκεί την Μονή Επανωσήφη. Με το πέρασμα του χρόνου, οι κάτοικοι των γύρω χωριών τον συνέδραμαν στην προσπάθειά του. Έπειτα ήρθαν μοναχοί από γειτονικές μονές και με δικά τους οικονομικά μέσα έφτιαχνε ο καθένας το δικό του κελί.
Η ονομασία Επανωσήφη δόθηκε από τον άρχοντα της περιοχής Λαγγουβάρδο, ο οποίος είχε δύο βοσκούς με το ίδιο όνομα, Σήφης. Για να τους ξεχωρίζει έδωσε τα ονόματα Επάνω-Σήφης και Κάτω-Σήφης. Έτσι επικράτησε η προσωνυμία, Άγιος Γεώργιος του Επανωσήφη.
Την περίοδο της τουρκικής επιδρομής (1645-1669), η Μονή Επανωσήφη αρχίζει να αναπτύσσεται και να αποκτά τα πρώτα σημαντικά περιουσιακά της στοιχεία. Το 18ο αιώνα η Μονή βρίσκεται σε μεγάλη ακμή. Οι περισσότεροι περιηγητές που ήρθαν στην Κρήτη σταμάτησαν στη Μονή Επανωσήφη. Αρκετοί απ' αυτούς διέσωσαν πληροφορίες για τη μοναστική κοινότητα, τις ασχολίες των Μοναχών, την πνευματική ακτινοβολία της και τη μορφή του κτιριακού συγκροτήματος.
Η πνευματική και κοινωνική προσφορά της Μονής στα χρόνια της Τουρκοκρατίας είναι ανεκτίμητη. Βοηθούσε τους οδοιπόρους αλλά και το δοκιμαζόμενο λαό της Κρήτης. Διατηρούσε σχολείο και πλούσια βιβλιοθήκη. Συγχρόνως ζούσαν στο Μοναστήρι λόγιοι Μοναχοί, οι οποίοι ανέπτυξαν δράση ως αντιγραφείς βιβλίων, ως υμνογράφοι, ή ως διδάσκαλοι.
Η πνευματική ακτινοβολία της Μονής και η οικονομική της άνθιση συνεχίζονται και κατά τα προεπαναστατικά χρόνια. Η επανάσταση όμως του 1821 υπήρξε καθοριστικός σταθμός για τη ζωή της Μονής. Πολλοί μοναχοί σφαγιάστηκαν και κειμήλια πουλήθηκαν για να αγοραστούν όπλα για τον αγώνα.
Κατά την επανάσταση του 1866 οι πατέρες της Μονής μαζί με τον Ηγούμενο Σωφρόνιο διαδραμάτισαν ενεργό ρόλο. Οι περισσότεροι Μοναχοί κατατάχτηκαν στα επαναστατικά σώματα, όπως εκείνο του Μιχαήλ Κόρακα. Οι γεροντότεροι μαζί με τα κειμήλια και τα ιερά σκεύη μεταφέρθηκαν προσωρινά στη Μονή Απεζανών. Εκείνη την περίοδο η Εκκλησία ανέλαβε να συντηρεί από τα έσοδα των μοναστηριών τα σχολεία της Κρήτης. Τα τεράστια έσοδα της Μονής Επανωσήφη χρησιμοποιήθηκαν για την πληρωμή των δασκάλων που είχαν αναλάβει την εκπαίδευση των παιδιών σε μια πολύ δύσκολη περίοδο για την Κρήτη.
Το 1941 οι Μοναχοί του Επανωσήφη πήραν μέρος στη Μάχη της Κρήτης. Το Ηγουμενείο έγινε νοσοκομείο για τους τραυματίες και πάνω από 100 αστικές οικογένειες βρήκαν καταφύγιο στο μοναστήρι. Η Μονή προσέφερε μεγάλη βοήθεια στα αντάρτικα σώματα παρ' όλο που οι Γερμανοί λεηλάτησαν αρκετές φορές το μοναστήρι.
Όπως φαίνεται από το Αρχείο της Δημογεροντίας Ηρακλείου η Μονή διέθετε μεγάλη περιουσία όχι μόνο στο Νομό Ηρακλείου, αλλά και στην Ιεράπετρα, στο Μεραμβέλλο και στο Οροπέδιο Λασιθίου. Μετόχια και περιουσία της Μονής υπάρχουν σχεδόν σε όλη την Κρήτη. Αλλά και η προσφορά της είναι μεγάλη (ανέγερση Ορφανοτροφείου, του γηροκομείου του Ηρακλείου, συμβολή στην ανέγερση του Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Μηνά και των κτιρίων της Αρχιεπισκοπής στο Ηράκλειο κ.λπ.).
Το Καθολικό βρίσκεται στο κέντρο του μεγάλου προαύλιου χώρου της Μονής. Είναι ρυθμού δίκλιτης Βασιλικής. Το δεξιό κλίτος τιμάται στον Άγιο Γεώργιο και το αριστερό στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Θεμελιώθηκε στις 5 Μαρτίου 1861 και αποπερατώθηκε στις 22 Απριλίου 1863. Το τέμπλο του ναού είναι περίτεχνα ξυλόγλυπτο με σπάνιες παραστάσεις.
Στο αριστερό μέρος του καθολικού βρίσκεται η θαυματουργή εικόνα του Αγίου Γεωργίου, η οποία σε μεγάλο μέρος της καλύπτεται με πολύτιμα τάματα και αφιερώματα.
Στο διάβα των αιώνων η Μονή ανέθρεψε μεγάλα πνευματικά αναστήματα, τα οποία με τη ζωή και τη δράση τους, αξιώθηκαν να ανέλθουν σε ανώτατα εκκλησιαστικά αξιώματα.
Σε ειδικά διαμορφωμένη διώροφη πτέρυγα, στεγάζεται το εκκλησιαστικό μουσείο και η βιβλιοθήκη. Στο μουσείο το οποίο πληρεί όλες τις σύγχρονες τεχνολογικές προϋποθέσεις, εκτίθενται παλαιές εικόνες, Ευαγγέλια, ιερά κειμήλια- σκεύη, κ.α. Επίσης η Μονή έχει στη κατοχή της μεγάλο αριθμό ιερών λειψάνων αγίων. Στην αυλή της Μονής, υπάρχει η κρήνη του Αγιάσματος, η οποία ανακαλύφθηκε όταν ο ευσεβής χριστιανός Μηλιαράς είδε στο όνειρο του τον Άγιο Γεώργιο.
Η Μονή Επανωσήφη πανηγυρίζει δύο φορές το χρόνο με τη συμμετοχή πλήθους προσκυνητών. Την 23η Απριλίου, τη μνήμη του μαρτυρίου του Αγίου Γεωργίου και την 3η Νοεμβρίου, την ανακομιδή των Ιερών Λειψάνων του Αγίου Γεωργίου.
Ο πύργος των Λαγγουβάρδων (Λιβάδια Μονοφατσίου)
Ανατολικά από την Μονή του Αγίου Γεωργίου Επανωσήφη υπήρχε μέχρι το 1671 ο οικισμός Λιβάδια. Ο οικισμός ήταν φέουδο του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, το οποίο τον ενοικίαζε σε διάφορα πρόσωπα. Το 1332 ενοικιαστής ήταν ο Γεώργιος Νταλαπόρτα και το 1450 ο Στέφανος Φοσκαρίνι. Τους τελευταίους αιώνες της Ενετοκρατίας στην Κρήτη (16ος - 17ος), η περιοχή αποτελούσε φέουδο των Λαγγουβάρδων, οι οποίοι είχαν βοηθήσει στην ίδρυση της Μονής Επανωσήφη. Ένας μοναχός ήταν μέλος της οικογένειάς τους.
Οι Λαγγουβάρδοι, για να ισχυροποιήσουν τη θέση τους στην περιοχή, έκτισαν πύργο, ερείπια του οποίου σώζονται ακόμη και σήμερα πάνω σε ένα λόφο που δέσποζε του οικισμού.
Μη χάσετε…
Όσοι έχετε τη δυνατότητα να επισκεφτείτε το μοναστήρι τις ημέρες του Πάσχα, επιδιώξτε να βρεθείτε εδώ τη Μεγάλη Παρασκευή και τη Δευτέρα του Πάσχα. Τη Μεγάλη Παρασκευή (ακολουθία του Επιταφίου), μετά τη λιτάνευση του Επιταφίου στο χώρο της Μονής, όλοι κατευθύνονται προς το κοιμητήριο. Στη συνέχεια πηγαίνουν στο υπόστεγο των προβάτων, που υπάρχει στο μοναστήρι, όπου εκεί όλα τα πρόβατα περνούν κάτω από τον Επιτάφιο.
Τη Δευτέρα του Πάσχα είναι η Ιερά Πανήγυρης του Αγίου Γεωργίου, όπου πολύς κόσμος επισκέπτεται το μοναστήρι για να προσκυνήσει τη Χάρη του. Την ημέρα εκείνη συνήθως επισκέπτεται τη Μονή ένας ιππικός όμιλος και κατά τη λιτανεία της εικόνας του Αγίου Γεωργίου γύρω από το χώρο της Μονής, προπορεύονται γεωργαλίδικα άλογα. Το ενδιαφέρον των επισκεπτών κεντρίζουν οι αγώνες, που πραγματοποιούνται λίγο πιο κάτω από τη Μονή. Οι αγώνες αυτοί συνδέονται με τον Άγιο Γεώργιο, αφού ο Άγιος ήταν έφιππος και στρατιωτικό.
Στοιχεία Επικοινωνίας
Τηλέφωνο: 28940 51231, 28940 51183
ΜΟΝΗ ΣΠΗΛΙΩΤΙΣΣΑΣ
Στην αρχή του φαραγγιού της Σπηλιώτισσας (από τη μεριά του Αγίου Βασιλείου) βρίσκεται το Σιναϊτικό γυναικείο μοναστήρι της Παναγίας της Σπηλιώτισσας. Το μοναστήρι ήταν αρχικά ανδρικό, σήμερα όμως λειτουργεί ως γυναικεία μονή και είναι από τα μικρότερα ενεργά μοναστήρια της Κρήτης.
Ο ναός τη μονής είναι χτισμένος σε βράχο όπου, κατά μια παράδοση, βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας. Τα ίχνη των τοιχογραφιών επάνω στο βράχο του σπηλαίου της Παναγίας χρονολογούνται από τον 15ο αιώνα. Γύρω στα 1600 φαίνεται πως η μονή ήκμαζε. Πέρασε στη δικαιοδοσία της Μονής Σινά κατά την περίοδο 1649-1669.
Στοιχεία Επικοινωνίας Tηλ.: 2810 741370 (Για επισκέψεις στο μοναστήρι, κατόπιν συννενόησης)
ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΗΤΑΣ
Το ιερό προσκύνημα του αγίου Νικήτα στον Αχεντριά αποτελούσε παλαιό ερημητήριο στην περιφέρεια του εν λόγω χωριού, κοντά σε φοινικόδασος. Πρόκειται για σπηλαιώδη ναό, ο οποίος, κατά τον Paul Faure, χρονολογείται από το 17ο αιώνα (≈ 1640 μ.Χ.).
Από τον εικονογραφικό διάκοσμο του ναού σώζονται μονάχα μερικές τοιχογραφίες ενώ αριστερά του ιερού Βήματος, σε μικρότερο σπήλαιο που λειτουργεί ως Διακονικό, εκχέεται αγίασμα από σταλακτίτες.
Ο ιερός αυτός τόπος ήταν ερημητήριο και σκήτη πνευματικής άσκησης κυρίως από τους μοναχούς της Μονής Κουδουμά, οι οποίοι διέμειναν στο ερημητήριο του Αγίου Νικήτα μόνιμα ή κατά περιόδους.
Το χρονικό διάστημα μεταξύ 1948 και 1959 ο άγιος Νικήτας λειτούργησε ως Μονή της επισκοπής Αρκαδίας, όπου υπαγόταν εκκλησιαστικά, με ηγούμενο τον Ιερόθεο Κωστομανωλάκη και μικρή αδελφότητα, κατόπιν αποφάσεως του αειμνήστου Επισκόπου Αρκαδίας, -μετέπειτα Μητροπολίτη Κρήτης-, κυρού Ευγενίου Ψαλιδάκη. Στη συνέχεια λειτουργεί ως μονύδριο με ιερομονάχους που διορίζει ο εκάστοτε αρχιερεύς.
Οι φοίνικες είναι του είδους Phoenix theophrasti, όπως και στο Βάι. Πιθανότατα το φοινικόδασος δημιουργήθηκε από τους πειρατές οι οποίοι έρχονταν για να προμηθευθούν νερό από την πηγή που υπάρχει εδώ. Έτρωγαν του χουρμάδες που είχαν μαζί τους και πετούσαν τους σπόρους που δημιούργησαν το φοινικόδασος.
Το φοινικόδασος του Αγίου Νικήτα έγινε γνωστό από τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ που παρουσίασε ο δημοσιογράφος Κώστας Παπαγεωργίου και από τότε πολλοί επισκέπτες έρχονται για να θαυμάσουν την άγρια ομορφιά του τοπίου και να απολαύσουν το μπάνιο τους στα κρυστάλλινα νερά της παραλίας που βρίσκεται κάτω από το μοναστήρι του Αγίου Νικήτα.
Η διαδρομή στα Αστερούσια όρη είναι συναρπαστική και σίγουρα θα δείτε τους γύπες (Gyps fulvus) να πετούν δίπλα σας σαν μικρά αεροπλάνα.
Η Δασική Υπηρεσία έχει περιφράξει ένα μεγάλο μέρος του φοινικοδάσους, προστατεύοντας έτσι τους φοίνικες από τα ζώα που βόσκουν ελεύθερα στην περιοχή και από τους κατοίκους των γύρω χωριών που κάθε χρόνο, παραμονές της Κυριακής των Βαΐων τους έκοβαν για να βγάλουν την "καρδιά" τους και να πάρουν το "βαγί"– όπως το αποκαλούν – και να το πουλήσουν στη συνέχεια στις εκκλησίες, ώστε να φτιάξουν τους σταυρούς που μοιράζουν στους πιστούς ανήμερα την Κυριακή των Βαΐων. Και από τότε οι φοίνικες έχουν αναζωογονηθεί. Και όλα δείχνουν πως δε θα καταστραφούν και θα παραμείνουν.
Ο Άγιος Νικήτας βρίσκεται 65km νότια του Ηρακλείου, στην ανατολική μεριά των άγριων και άνυδρων Αστερουσίων Όρεων. Ο πιο συνηθισμένος τρόπος για να έρθετε ως εδώ, είναι να οδηγήσετε τον κακοτράχαλο χωματόδρομο που αρχίζει από το χωριό Αχεντριάς και καταλήγει στη Μονή του Αγίου Νικήτα μετά από 15km. Η συναρπαστική διαδρομή περνάει δίπλα από απότομους γκρεμούς και γυμνά κοφτερά βράχια, χαρακτηριστικό τοπίο όλων των Αστερουσίων.
Το μοναστήρι αρχικά ήταν ερημητήριο μοναχών από τηονή Κουμά. Είναι κτισμένο πάνω σε ένα μεγάλο ύψωμα με απέραντη θέα στο Λιβυκό Πέλαγος. Το Εκκλησάκι της Μονής, αφιερωμένο στον Άγιο Νικήτα, είναι κτισμένο μέσα στον βράχο και χρονολογείται από το 1640.
Μέσα σε αυτό θα δείτε μερικές πολύ παλιές τοιχογραφίες και την καμμένη οροφή από τις επιδρομές των Τούρκων. Επίσης, σε ένα διπλανό σπήλαιο τρέχει νερό από σταλακτίτες, το οποίο χρησιμοποιείται ως αγίασμα.
Μάλιστα η Μονή θεωρείται θαυματουργή και οι φιλόξενοι μοναχοί είναι πάντα έτοιμοι να σας διηγηθούν τα θαύματα της μονής, αλλά και να σας προσφέρουν καφέ και φρούτα που καλλιεργούν στους κήπους του μοναστηριού. Το κλίμα εδώ είναι τόσο ζεστό, που θα δείτε ένα δέντρο μάνγκο και αβοκάντο!
Μέσα από το Μοναστήρι υπάρχει ένα μονοπάτι με 230 σκαλοπάτια που οδηγεί στην παραλία του Αγίου Νικήτα. Είναι μια πανέμορφη παραλία με βότσαλο και πεντακάθαρα πράσινα νερά. Είναι εντελώς απομονωμένη και πολύ μακριά από τις ανέσεις των τουριστικών περιοχών.
