ΓΝΩΡΙΣΤΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ

Τα ρωμαϊκά κατάλοιπα οικισμού και νεκροταφείων που έχουν αποκαλυφθεί στο σημερινό Τσούτσουρο ταυτίζονται με την αρχαία πόλη Ίνατος. Εδώ βρίσκεται και το λατρευτικό σπήλαιο της Ειλειθυίας, θεάς της γονιμότητας. Στο σπήλαιο έχουν βρεθεί πολλά λατρευτικά αφιερώματα των πιστών στη θεά, όπως χάλκινα και πήλινα ειδώλια ανδρών, εγκύων γυναικών και ερωτικών συμπλεγμάτων, κοσμήματα, πήλινοι και χάλκινοι διπλοί πελέκεις, πήλινα ομοιώματα πλοίων, καθώς και αιγυπτιακά ειδώλια από φαγεντιανή.

Σε ολόκληρο τον Τσούτσουρο έχουν ανασκαφεί τμήματα της ρωμαϊκής και παλαιοχριστιανικής πόλης της Ινάτου. Έχουν αποκαλυφθεί δημόσια και ιδιωτικά κτήρια, εργαστήρια, λουτρά, υδραγωγείο, γέφυρα στον ποταμό Μίντρη που ένωνε τα δύο τμήματα της πόλης, αρχιτεκτονικά υπολείμματα θεάτρου, καθώς και παλαιοχριστιανική Βασιλική. Επίσης σε διάφορα σημεία έχουν εντοπιστεί νεκροταφεία με σημαντικότερο αυτό στο δυτικό τμήμα του σύγχρονου οικισμού με κτιστούς κιβωτιόσχημους τάφους των υστερορωμαϊκών χρόνων. Στο ανατολικό άκρο και συγκεκριμένα στη θέση Αλιόρι έχει ανασκαφεί τμήμα μινωικού οικισμού.

---

Στη Ροτασιανή Κεφάλα υπάρχουν σήμερα τα ερείπια από την αρχαία πόλη Ρύτιον. Γύρω από το λόφο και χαμηλά στην πεδιάδα έχουν αποκαλυφθεί αρχαίοι τάφοι διαφόρων τύπων που χρονολογούνται από τη γεωμετρική περίοδο (10ος - 8ος αι. π.Χ.) έως και την ρωμαϊκή εποχή. Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο γεωμετρικός θολωτός τάφος που ανέσκαψε ο Ν. Πλάτων και ο οποίος περιείχε πάνω από 40 ταφές, σημαντικό αριθμό αγγείων αλλά και μια σαρκοφάγο, όπως επίσης πολλά σιδερένια όπλα, περόνες, πόρπες, ασημένιες καρφίδες και μία χρυσή, καθώς τέλος χρυσούς δακτυλίους και ελάσματα με τα οποία διακοσμούσαν τα ενδύματα των νεκρών. Μέρος των ευρημάτων εκτίθενται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Αξιόλογα είναι και τα ευρήματα των μινωικών χρόνων, όπως ο θησαυρός χάλκινων εργαλείων και όπλων που βρέθηκε στη θέση Ασπρολείβαδα, σε χώρο όπου έχει εντοπιστεί μινωικός οικισμός, όπως και ομάδα εντυπωσιακών λίθινων αγγείων από οφείτη από τη θέση Λιβαδείτης. Στη θέση Ξερόκαμπος έχει ανασκαφεί τμήμα ρωμαϊκής εγκατάστασης. Στις θέσεις Εμπασός και Φαρμακαρά έχει ανακαλυφθεί γεωμετρικό νεκροταφείο ενώ, στη θέση Κεφάλα η ακρόπολη του αρχαίου Ρυτίου.

---

Στη βόρεια είσοδο του χωριού Λιγόρτυνος αποκαλύφθηκε μεγάλος, συλημένος, λαξευτός θαλαμοειδής τάφος των γεωμετρικών χρόνων.

Ο θάλαμος ήταν κυκλικός, από την είσοδο σωζόταν το κατώφλι, οι δύο μονολιθικές παραστάδες (ύψος: 1μ.), καθώς και υπέρθυρο πάνω από αυτές. Βρέθηκαν πολλές τεφροδόχες κάλπες και καλύμματα καλπών καθώς και αγγεία, μεταξύ των οποίων γεωμετρικός κρατήρας με παράσταση ‘δαιδαλικής’ μορφής. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί η σειρά 32 πήλινων ασπιδισκίων, τα περισσότερα με διακόσμηση λευκή επί μελανού.